Αλή Πασάς

Ηγεμόνευσε για 32 χρόνια (1788–1822) στην Ήπειρο και στο μεγαλύτερο μέρος της Αλβανίας, στη Μακεδονία (μέχρι τη Θεσσαλονίκη) και την Πελοπόννησο (εκτος της Μάνης), στη Βόρεια Εύβοια, στη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα, καθώς και σε τμήματα των Σκοπίων (Μοναστήρι, Οχρίδα). Η πολιτική του διοίκηση στηρίχθηκε κατά βάση στους Έλληνες και ο στρατός του σε Αλβανούς και Έλληνες.

Η επίσημη γλώσσα του κράτους του ήταν η ελληνική και στην αυλή του θήτευσαν οι μετέπειτα ήρωες του 1821, Καραϊσκάκης, Αθανάσιος Διάκος, Μάρκος Μπότσαρης, ο πρώτος κοινοβουλευτικός πρωθυπουργός της Ελεύθερης Ελλάδας Ιωάννης Κωλέττης, ο Άνθιμος Γαζής, ο Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας, κ.ά.

Στα χρόνια του, τα Γιάννενα έγιναν διεθνές εμπορικό, οικονομικό και –κυρίως– πνευματικό κέντρο. Οι Άγγλοι, οι Ρώσοι και οι Γάλλοι υπό τον Ναπολέοντα, διαγωνίζονταν για να εξασφαλίσουν τη συμμαχία του.

Σε μεγάλη ηλικία παντρεύτηκε –με χριστιανικό γάμο– τη θρυλική Κυρα-Βασιλική Κονταξή, η οποία τον εξουσίαζε απόλυτα. Κατά τη διάρκεια της παντοδυναμίας του, έχτισε δεκάδες χριστιανικές εκκλησίες αλλά κανένα τζαμί. Ανακύρηξε «Άγιο» τον Πατροκοσμά τον Αιτωλό! Διέθεσε τεράστια ποσά για τη Φιλική Εταιρεία, στο πλαίσιο των προσωπικών του πολιτικών σχεδίων. Δημιούργησε λιμάνια και δρόμους, αποξήρανε έλη, άνοιξε ορυχεία, ανέγειρε αμέτρητες γέφυρες και οικοδόμησε δεκάδες δημόσια κτήρια.

Το τέλος του ήταν τραγικό: δολοφονήθηκε από τους Τούρκους εδώ, στα κελιά της Μονής του Αγίου Παντελεήμονα, στις 5 Φεβρουαρίου 1822. Τον Αλή Πασά Τεπελενλή, τον «Λέοντα των Ιωαννίνων», ύμνησαν μέσα από τα έργα τους κορυφαίες πενυματικές προσωπικότητες του 19^ου αιώνα, όπως οι Λόρδος Βύρων, Αλέξανδρος Δουμάς, Λαμαρτίνος, Βίκτορ Ουγκώ και Γκαίτε.